Agrarische Natuur en Landschapsvereniging (ANLV) Geestgrond zet zich in voor behoud en versterking van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer in de Duin- en Bollenstreek. Agrariërs en betrokken burgers werken hierbij samen aan een fraai en duurzaam gebied. Vogels van het bloembollenland, waaronder patrijzen, hebben al vanaf de oprichting van de vereniging veel aandacht gekregen. Vanaf 2002 is er een monitoring van bollenvogels.
Daaruit blijkt dat er in de bollenvelden, naast de veldleeuweriken en de gele kwikstaarten, een levensvatbare populatie patrijzen is van ongeveer dertigtal broedparen. Deze populatie staat onder druk. Daarom heeft de ANLV Geestgrond het initiatief genomen om, met financiële steun van provincie Zuid-Holland, de monitoring en bescherming van patrijzen in de bollenstreek te verbeteren.
Anja van Servellen en Paul Venderbosch van ANLV Geestgrond hebben mij gevraagd hier aan mee te werken; ik heb opzet en resultaten van monitoring en een onderzoek naar biotoopverbetering geanalyseerd en in een verslag verwerkt. Daarna heb ik een brochure geschreven met praktische tips voor bollenkwekers die patrijzen een leefgebied willen bieden op hun land.
Monitoring
Monitoring is nodig om te bepalen hoe patrijzenstand zich ontwikkelt en hoe de dynamiek is in de loop van het jaar. De bestaande bollenvogel-monitoring bestrijkt maar een deel van de Duin- en Bollenstreek en dat bleek niet voldoende om de stand van deze bedreigde vogel goed te volgen. In de nieuwe patrijzen-monitoring wordt in de hele bollenstreek geteld, en worden de patrijzen veel beter opgemerkt, doordat het geluid van een patrijzenhaan wordt afgespeeld. Patrijzenhanen in het veld reageren hierop.
Uit het eerdere bollenvogelonderzoek blijkt dat de patrijzenstand van 2002 tot 2010 is afgenomen, en daarna op een laag niveau constant gebleven. Bij de nieuw patrijzenmonitoring in de hele Duin- en Bollenstreek blijkt dat er in 2018 27-31 broedparen waargenomen zijn, en in 2019 39. In de winter 2018-19 werden 41 territoria waargenomen. Of het verschil tussen 2018 en 2019 een reële stijging van het aantal broedparen betreft, is nog niet vast te stellen. Een verbetering in de waarneming is niet uit te sluiten.
Biotoopverbetering
Er is een scala aan maatregelen denkbaar om de patrijzenstand te verbeteren. Eerder is daar onderzoek naar gedaan in akkerbouwgebieden. In de Bollenstreek is de teelt intensiever dan in de akkerbouw, waardoor er minder ruimte is om exclusief voor de maatregelen te reserveren dan in de akkerbouw. In overleg met bollenkwekers zijn drie maatregelen geselecteerd die in dit project in 2019 getest zijn:
- Inzaaien van kopakkers met een berijdbaar kruidenmengsel
- Inzaaien van akkerranden en overhoekjes met een nectar-bloemenmengsel
- Japanse haver als groenbemester inzaaien.
Het effect van deze maatregelen op de biomassa van insecten, een belangrijke voedselbron voor jonge patrijzen, is gemeten met plakvallen. Om goed te kunnen zien wat er gemeten werd, en hoe, ben ik een paar keer meegegaan voor het plaatsen en weer inzamelen van de vallen.
Gemiddeld bleek dat er door inzaaien meer insecten gevonden werden, en dat niet alleen ingezaaide stroken, maar ook begroeide slootkanten zijn geschikt om insecten aan te trekken.
Praktische tips
Inzaaien van akkerranden en overhoeken is dan ook één van de maatregelen die in de brochure met tips voor bollenkwekers genoemd wordt. Verder gaat het om teelt van groenbemesters, tijdstip van maaien, de manier van rooien, bosjes en hagen, rust in de teelt.
Verslag:
Patrijzen in de Duin- en Bollenstreek. Verslag monitoring en onderzoek verbeteren van biotoop
Patrijs Icoonsoort provincie Zuid-Holland
Brochure:
Zeven maatregelen voor de patrijs in de Bollenstreek
Meer over het patrijzenwerk:
Project Patrijs – ANLV Geestgrond
