Wie in de stad een moestuin begint, doet dat niet op maagdelijke grond – soms is er al eeuwen op geleefd. Daardoor kan de grond vervuild zijn, door oude ophooglagen, bedrijvigheid of afval. Het is niet verstandig een moestuin te beginnen op vervuilde grond.
Hoe kom je er achter of de grond schoon is?
Die vraag is me al vaak gesteld. Hierbij mijn stappenplan:
1: Kijk goed rond
Ligt er asbest of aardolie? Dat moet eerst opgeruimd worden. En het is een aanwijzing dat de grond verder ook niet schoon is. Ook puin in de grond kan wijzen op vervuiling.
2: Kijk of er eerder onderzoek bekend is
Alles wat bij het ‘bevoegd gezag’ bekend is aan bodemonderzoek, kun je vinden bij het Bodemloket. Op de kaart kun je op straatnaam zoeken en per perceel bekijken wat er bekend is. Rapporten zijn tegen vergoeding op te vragen – meestal via een gemeente of omgevingsdienst. Als je dat rapport hebt, kun je stap 3 en 4 overslaan.
3: Verdiep je in het verleden
Als je geen informatie vindt bij het Bodemloket, onderzoek dan de geschiedenis van de plek. Bv. als er tot 1960 weiland is geweest, en daarna een woonwijk, is er weinig kans op vervuiling. Ben je in een oude stad, dan kun je er niet vanuit gaan dat de grond schoon is. Vooral loodvervuiling komt veel voor.
4: Laat onderzoek doen
Laat de grond onderzoeken, als je vermoedt dat de grond vervuild kan zijn. Dat is helaas wel duur, omdat het lab een hele serie stoffen meet. Als er een gecertificeerde monsternemer voor langs komt, is het nog duurder. Er zijn twee opties:
- Je neemt zelf een monster van de bodemlaag waar je planten in zullen wortelen (0-25 cm o.i.d.) en je stuurt het op naar Koch Eurolab voor een schone-grond-analyse. Dat kost rond € 300. In Vlaanderen kun je terecht bij de Bodemkundige Dienst van België. Of:
- Je vraagt een geaccrediteerd bureau om een ‘verkennend bodemonderzoek’, voor moestuin, wonen met tuin, of speelplaats (zie kader hieronder). Voordeel is dat je mag rekenen op een professionele uitvoering, dat er ook naar grondwater gekeken wordt, en dat het rapport volgens wettelijk protocol uitgevoerd is. Het onderzoek bestaat uit een historisch onderzoek, inspectie en monstername ter plaatse, analyse in het lab en beoordeling van de bodemgeschiktheid voor het voorgenomen gebruik (moestuin groot of klein/wonen met tuin/spelen). Welk bureau je vraagt? Google op ‘schonegrondonderzoek’ en zoek een bureau in de buurt uit. De grote ingenieursbureaus zijn meestal duurder dan de kleine – reken op minstens € 1000. Ik kan niet één bureau in het algemeen aanbevelen. Misschien heeft iemand in je omgeving ervaring?
5: Bekijk het rapport van het onderzoek
Het is vaak lastig in detail te lezen, als je geen ervaring hebt. Meestal is wel duidelijk welke stoffen in verhoogde concentratie in de grond zitten, en of de grond geschikt is voor het gebruik dat je gevraagd hebt. Nu heb je een antwoord op je vraag: is de bodem schoon genoeg voor mijn tuin, of niet?
Toch van vervuilde grond geoogst een gegeten?
Je hoeft je in het algemeen niet direct zorgen te maken. De normen voor bodemvervuiling gaan uit van levenslange blootstelling aan een stof – niet van een paar boerenkolen of kroppen sla. Veel vervuilende stoffen zijn pas problematisch wanneer ze in je lichaam ophopen. Bij twijfel kun je informatie vragen bij de GGD.
In bakken kweken
Het komt regelmatig voor dat grond die niet geschikt is voor een moestuin, wel gebruikt kan worden voor ‘wonen met tuin’ of ‘spelen’. Dan kun je er voor kiezen de groenten in bakken met aangevoerde grond te kweken – zo kun je toch een fijne tuin maken.
Wat houdt dat in: ‘wonen met tuin’, ‘moestuin’, of ‘plaatsen waar kinderen spelen’?
Voor berekening hoeveel vervuiling nog verantwoord is, wordt voor elk bodemgebruik aangenomen dat je je hele leven een deel van je groenten en aardappelen van deze grond oogst. Hoeveel, dat staat hieronder. Daarnaast wordt er vanuit gegaan dat je bij tuinieren en spelen ook met grond in contact komt.
Moestuin groot: 100% van je groenten en 50% van je aardappels uit de tuin, je hele leven
Moestuin klein: 50% van je groenten en 25% van je aardappels
Wonen met tuin: 10% van je groenten, geen aardappels
Plaatsen waar kinderen spelen: geen groenten en aardappels.
Leidse buurttuin op vervuilde grond: moestuin in bakken.
Alleen voor wie alles wil weten…
Wil je meer weten dan in het onderzoeksrapport staat, en je bent een volhardend type, dan kun je ook zelf aan de slag met de analysecijfers. Dat kan met de Risicotoolbox Bodem of Sanscrit. De Risicotoolbox geeft antwoord op de vraag: is de bodem blijvend geschikt voor het voorgenomen gebruik? Sanscrit behandelt de vraag of de bodem, gezien de verontreiniging, met spoed gesaneerd moet worden. Je zou denken dat dat het zelfde antwoord oplevert, maar dat is niet het geval; de Risicotoolbox is strenger. Onderzoeksbureaus gebruik meestal Sanscrit.
Hallo,
Ik zie nu op de bloembollenvelden , waar onderlaatst nog
de tulpen bloeiden, nu groente staan, o.a. andijvie en ijsbergsla .
Ik dacht dat bollenvelden zwaar vervuild waren.
De groente word voor consumptie gebruikt.
Is dat wel gezond?
Hallo Thea,
Bollenvelden zijn i.h.a. niet vervuild met de stoffen die in een bodemkwaliteitsonderzoek, zoals hierboven beschreven, gemeten worden. Ik het algemeen vind je die weinig terug in landbouwgrond. Wel kunnen in bollenvelden, en andere landbouwgrond, residuen van bestrijdingsmiddelen voorkomen, die voor gewasbescherming gebruikt zijn. De normen hiervoor zijn geregeld via de toelating van de middelen en de opleiding die mensen moeten volgen om er mee te werken. Van voedingsmiddelen worden regelmatig steekproeven getest op aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen. Zo zijn er een aantal checks ingebouwd die zorgen dat gehalten aan bestrijdingsmiddelen in voedsel niet te hoog zijn.
In de grond worden moderne bestrijdingsmiddelen na verloop van tijd afgebroken. Zelf verwacht ik daarom dat er, als een perceel eerst voor bollenteelt en dan voor groenteteelt gebruikt wordt, het eerste jaar nog wel iets van de bollenteelt-middelen in de grond zal zitten, maar geen voor mensen ongezonde hoeveelheden. Een deel van de bollenteeltmiddelen mag ook in de groenteteelt gebruikt worden – je zou daar ook naar kunnen kijken. Ik ben wel bezorgd om insecten en bodemleven i.v.m residuen van bestrijdingsmiddelen, niet zozeer om de gezondheid van mensen.
Als je helemaal geen bestrijdingsmiddelen in je eten wilt, kun je het best voedsel met EKO-keurmerk kopen. SKAL, de organisatie die het keurmerk toekent, stelt als eis dat er op grond drie jaar lang zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen gekweekt is, voor het keurmerk gebruikt mag worden.
Een uitzondering is het oude middel DDT, dat sinds 1973 niet meer in Nederland gebruikt mag worden. Dat breekt nauwelijks af, en wordt nog steeds in de grond gevonden, en ook in voedingsmiddelen.
goedemorgen!
wij hebben in februari-maart een dikke laag compost op onze tuin aangebracht. De compost werd geleverd door een bedrijf hier uit de buurt. Het ziet er prachtig uit, maar nu we echt in de tuin aan het werk zijn, valt me op dat er veel kleine plasticdeeltjes in de grond zitten. Wat ik zie haal ik er uit, uiteraard, elke keer wel een handjevol, maar ik ben bang dat ik het meeste niet eens zie.
Hoe schadelijk is dat?
In GFT-compost kunnen inderdaad plasticdeeltjes zitten, en helaas is dat niet goed voor bodem en plant. Collega Aad Termorshuizen heeft laatst daar een bericht over geschreven: https://bodemplant.nl/2019/06/27/plastic-in-de-landbouw/. In het beschreven onderzoek is wel een hele hoge concentratie aan plastic gebruikt, bij jou zal dat heel veel minder zijn. In jouw geval: ik zou doorgaan met het verzamelen van plastic, zoals je nu doet. En mij troosten met de gedachte dat de organische stof en micro-organismen uit de compost ook heel veel goeds voor de tuin doen. Alternatieven voor een vervolg: Groencompost, GFT-compost uit eigen productie, bladcompost, mulchen met blad en plantenresten. Groetjes, Anne Marie